2013.
-,,Nog wat beleefd, commissaris, het afgelopen jaar?’’
-Goeie vraag. De leukste dingen in mijn vak vinden plaats buiten kantoor. Ik heb in het afgelopen jaar weer een aantal bijzondere Werkbezoeken afgelegd. Zo ben ik op safari geweest in Emmen. Op de rug van een dromedaris mocht ik het startsein geven voor de nieuwbouw van de dierentuin. Vooraf was ik nadrukkelijk gewaarschuwd:

,,Doe het niet! Een dromedaris, die bijt, die schijt of die gooit je er af.’’ Maar de zeventienjarige Kamscha bleek een schatje. Ze maakte wel een tussenlanding op de buik in het lange gras, maar verder verliep mijn rit probleemloos.

Zo mocht ik ook, daags voor het bezoek van het koningspaar, mijn leven wagen voor de Kroon; door een versiering te plaatsen, op het topje van de kerktoren in Dwingeloo. Ik kan u vertellen: ik sta hier nog met knikkende knieën.

En het lijkt er op dat ik mezelf inmiddels een echte Drent mag noemen. Tijdens de Drentse boekenweek kreeg ik een compliment van het Huus van de Taol. ,,Jacques Tichelaar; Fries om utens, maor al lang gien vremd volk meer.’’ In de nieuwjaarsconference van Harm en Roelof werd zelfs een liedje over me gezongen: ,,ônze Jacques.’’

Leuke dingen, derhalve. 2013 was echter ook een jaar dat werd gedomineerd door het ene bezuinigingsvoorstel na het andere. Het begon met het voornemen om de gevangenissen te sluiten. En daarna werden één voor één al onze Rijksdiensten bedreigd.

Lobby’en voor behoud van wat je hebt; dat kost veel energie.
Soms verlies je een slag – dit gold helaas voor De Grittenborgh in Hoogeveen Soms win je. We zijn er tot nogtoe in geslaagd de gevangenissen in Veenhuizen en Ter Apel, de tbs-kliniek Veldzicht in Balkbrug, de belastingdienst in Emmen, de dienst Regelingen in Assen en de kazernes in Assen en Havelte, overeind te houden. Ook de
toekomst van Fokker Hoogeveen lijkt, met de keuze voor de JSF, veilig gesteld.

Hiermee mogen we onszelf gerust feliciteren. Terugblikkend, constateer ik wel: het was loodzwaar. Onderhandelingen met ministeries, bewindslieden, en Kamerleden, kosten erg veel tijd, handigheid en energie.
Bovendien heerst er aan het thuisfront een bijna onrealistisch hoog verwachtingspatroon: ,,Onze bestuurders zullen het wel weer redden.’’

Maar vergis u niet: de regering is hard aan het bezuinigen. En steeds staat daar Rupsje Nooitgenoeg uit het Noorden aan de poort te rammelen. Politiek Den Haag kan vroeg of laat tot de conclusie komen: ,,Nu moeten ze echt eens ophouden met klagen en bedelen.’’ En ja hoor, daar is ie weer, als vast onderdeel van mijn jaarlijkse rede: de toekomst van het middenbestuur. In Friesland zijn inmiddels zeer grote gemeenten ontstaan. Groningen
staat aan de vooravond van grote gemeenten.

En in onze provincie zie je sterke samenwerkingsverbanden ontstaan: Tynaarlo, Assen, Noordenveld, Aa en Hunze (Groningen) Hoogeveen-De Wolden. Westerveld-Meppel-(Zwolle) Emmen-Borger-Odoorn-Coevorden

Burgemeester Peter Snijders van Hardenberg zegt het volgens mij terecht: ,,Overijssel en Drenthe leven met de ruggen naar elkaar toe. Terwijl beide regio’s op economisch gebied veel voor elkaar kunnen betekenen. Hef de Provinciegrens maar op.’’ We spreken teveel over Drenthe met grenzen. Ook wat mij betreft komt de focus te liggen op sterke economische regio’s. Dit heeft grote effecten op het SNN en de samenwerking tussen de drie Noordelijke provincies.

En ik zeg hier bij: Den Haag en Brussel alleen kunnen Drenthe niet gelukkig maken. Daar heb je ook zelf trots voor nodig. De schouders er onder. Dat geldt ook voor ons college van GS. Er is nog een dik jaar te gaan, en er is nog veel werk aan de winkel! Meer focus, heldere accenten.

Het is ook niet simpelweg een kwestie van: hoe groter hoe beter… Want terwijl je op bestuurlijk niveau grotere eenheden maakt, kun je de zeggenschap op laag niveau organiseren aan de hand van begrippen als: nabijheid, betrouwbaarheid, toegankelijkheid en betrokkenheid.

Als provincie kunnen we ons niet langer blijven gedragen als argeloze kalkoenen die de Kerstdagen afwachten. Want dan is er straks niemand meer die je nog gelooft. De burger trapt sowieso al niet meer in de mooie verhalen van de overheid, uit de tijd van Postbus 51… Het vertrouwen is weg. Vertrouwen in de economie, de banken, de overheid… Weg.,,Ze doen maar.’’

Met welke problemen leven de mensen werkelijk? Dat hun winkel of hun baan op het spel staat. Dat ze al werkloos zijn en dat hun inkomen terugloopt. Of dat ze al niet meer rondkomen. Dat de zorg onbetaalbaar wordt. Wie durft bijvoorbeeld de boodschap te brengen dat de wereld wezenlijk is veranderd? We willen liever niet weten dat de groei van de welvaart, in de mate die we decennia lang kenden, misschien wel voorbij is. Dan kun je wel blij zijn met 0,10 procent groei: de crisis is voorbij!… Maar het wordt volgens mij nooit meer zoals het was vóór 2008. Laten we ons
daar maar eens op instellen. Minder groei, meer welzijn en het verschil tussen arm en rijk niet laten groeien.

Dames en heren,

Heel opmerkelijk vind ik de positie waarin lokale bestuurders verkeren. In onze regio hadden we in het afgelopen jaar de perikelen in Tynaarlo, waar de burgemeester onder bezweek. Ik wens hem vanaf deze plek beterschap. We zagen ook het geforceerde vertrek van de burgemeester van Veendam, van de burgemeester van Assen, en van de eerste wethouder van Assen.Waren ze niet geschikt voor de job? Vooropgesteld: Iedere bestuurder, ieder mens is zelf
verantwoordelijk voor zijn functioneren.

Is hier ook iets aan de hand met de positie van bestuurders? Want: wie wil tegenwoordig nog burgemeester, wethouder of raadslid zijn?

De huidige tijdgeest vraagt van burgemeesters soms het onmogelijke. Als het goed gaat in een gemeente, dan is dat te danken aan de wethouders. Gaat er iets mis, dan heeft de burgemeester het gedaan. Hij is bovendien een halve rechter geworden. Met een straatverbod links, en een sluiting rechts. Werkelijk alles en nog wat komt op zijn
bord terecht. Terwijl de waardering laag is. Sterker: bedreigingen aan het adres van autoriteiten zijn aan de orde van de dag.

Ook ambtenaren bij de sociale dienst, bij de provincie, de politie, of gewoon de huisarts krijgen het te verduren. En werkelijk alles ligt onder het vergrootglas. De media doen gretig mee; gemakzuchtige journalistiek voert de boventoon. De code van hoor en wederhoor wordt bijna nergens meer gerespecteerd, feiten en commentaar lopen door elkaar. Ook ons eigen Dagblad van het Noorden en RTV Drenthe proberen soms om RTL Boulevard naar de
kroon te steken.

Haast, mediadruk, krampachtigheid, ongemanierdheid, wantrouwen. Blijf als bestuurder in al dat geweld maar eens overeind. Je wordt gewoon geslacht!

Het doet mij allemaal denken aan een uitspraak van de 19e eeuwse Deense filosoof Søren Kierkegaard: ,,Wie met de tijdgeest trouwt, is spoedig weduwnaar.’’

Dames en heren,

Waar gaan we met Drenthe naartoe? Het zijn economisch zware tijden. Volgens het CBS is van alle provincies Drenthe de afgelopen 5 jaar het hardst getroffen door de crisis.

We hebben hierbij ook nog twee kernproblemen:
-krimp. In 2013 verloor Drenthe 845 inwoner. Dat is veel sneller dan de prognose.
-en een te laag opleidingsniveau. Hier moet echt iets aan gebeuren. Het gaat om de toekomst van onze jeugd. En om de toekomst van deze regio.

Ook moeten we nadrukkelijk over de landsgrens kijken. Oostwaarts. Samenwerking zoeken, zoals dat succesvol gebeurt op bedrijventerrein Europark in Coevorden. Ik doe vandaag een oproep aan het Rijk om de gemeenten aan Drentse en Duitse kant een regelvrije zone te geven. Geef die ruimte en neem die ruimte.

Burgemeester Bijl van Emmen pleitte in zijn nieuwjaarstoespraak voor een Drents Industrie Plan. Een DIP om uit de economische dip te komen! De gemeenten Emmen, Hoogeveen en de provincie zouden samen moeten investeren om de werkgelegenheid te stimuleren. Ik ben het met hem eens. Overheden zijn er niet voor om reserves op te bouwen en daar eindeloos mee te schuiven. Ook de provincie zal komend jaar moeten investeren. Er ligt ruim
30 miljoen euro klaar. Wat mij betreft is het: regionale economie boven alles.

Ik vind het dan ook teleurstellend dat ons investerings- en ontwikkelinginstrument, de NOM, er maar niet in slaagt zijn om miljoenen aan belastinggeld in te zetten. En dan heb ik het dus ook tegen onszelf. De NOM moet geen bankje spelen. 2014 wordt het jaar om de hand van de knip te halen. Anders kunnen we de NOM wat mij betreft -ik zeg het maar hard- net zo goed opheffen.

Van de NOM ook nog even naar de NAM:
de NAM en de Rijksoverheid laten het Noorden in de steek. Raar genoeg moeten de inwoners van dit gebied er altijd extra hard voor knokken om überhaupt in Den Haag gehoord te worden.

Ieder jaar worden in Slochteren en Annen miljarden gewonnen aan gas, maar de mensen blijven voor een fractie van die opbrengsten met de brokken zitten... Ik zeg: betalen, en snel. Neem royaal je verantwoordelijkheid!

Dames en heren,

Ik wil natuurlijk ook nog een aantal Drentse hoogtepunten uit 2013 memoreren:
- De Hondsrug heeft de status van Geopark gekregen.
-  De toekomst van de TT in Assen is verzekerd tot en met 2021. Het contract voor de motor Grand Prix is met vijf jaar verlengd.
- Het gevangenismuseum in Veenhuizen trok opnieuw ruim 100.000 bezoekers. En dat is in deze regio een prestatie van formaat.
- We waren al bijna gewend aan de successen van het Drents Museum… In 2013 trok het museum, onder meer met de Dode Zee-rollen, 233.947 bezoekers. Ik durf te voorspellen dat volgende tentoonstelling ook weer een topper wordt: `De Mummies’ komen naar Assen! -En, hoe lang de lange baan van Eelde ook op de lange baan is geschoven, hij ligt er nu echt, die lange baan. Na dertig jaar trekken, duwen en investeren. Je zou dus zeggen: daar maken we gebruik van. Maar nee, het soebatten is nog steeds niet over. Daarom zeg ik het maar: we hebben nu een echt vliegveld.

En we kunnen ons de economische luxe niet veroorloven om het te laten liggen. Hierbij moet het vliegveld zelf de verantwoordelijkheid dragen van de exploitatie. Een glossy businessplan is mooi, maar ze moeten zelf ook hun vermogen aanwenden en niet alleen de hand ophouden.

De overheid dient zich op zijn beurt bezig te houden met de inrichting van de omgeving. Er liggen talloze kansen: laten we van Eelde het groenste vliegveld ter wereld maken. Of laten we alle bezoekers invliegen voor Leeuwarden, de culturele hoofdstad van Europa. Kortom: voorwaarts!

Dames en heren,

Ook voor 2014 wil ik u alvast een hoogtepunt aankondigen: Drenthe verzorgt dit jaar de landelijke viering 5 mei.
Zie hier op mijn revers het speldje met de fakkel. U krijgt er allemaal ééntje. Draag het met trots, want het wordt een geweldig evenement! Persoonlijk leef ik dichter bij de natuur. Letterlijk. Afgelopen jaar verhuisde ik naar het
Drentse platteland. Ga je ’s avonds nietsvermoedend te bed, is de volgende ochtend je hele gazon omgeploegd.
door een familie dassen.

Vanuit mijn woonkamer heb ik zicht op twee kolossale buizerds, die constant de omgeving afspeuren en die nu en dan als F16’s komen overscheren om alle jonge weidevogels en hazen de nek om te draaien. Ik wacht op het moment dat de bedrading uit mijn auto wordt gesloopt door een steenmarter. Natuur is mooi, maar het moet geen plaag worden.

Europa en het Rijk gaan in dit geval over de regelgeving, maar wij zullen ons in hun richting inzetten voor een redelijke balans tussen natuur en handhaving...

Dames en heren,

Wat mij betreft wordt 2014 een verrassend en spannend jaar. Ik wil dan ook voorkomen dat u hier vanavond verveeld vertrekt. Dat kan ook niet, met alle culturele activiteiten die we hier vandaag hebben! Mijn dank daarvoor.
Nee, u ik wil dat u straks in licht opgewonden staat huiswaarts keert, dat past ook bij de
milde wintertemperaturen. Ik heb het juiste medicijn voor u:

Het boekje Minnezinne; een bundel erotische gedichten… in het Drents! Geschreven door Delia Bremer en Ria Westerhuis. Ik lees voor, een prachtig gedicht, waarvoor ik opnieuw dichtbij mijn huis kan blijven: In het Reestdal…

Zittend tussen de dotterbloemen
oenze voeten in het water
keken wij hoe oen tienen
op en dale wupten
tussen ’t donkergrune kikkerdril
wij hadden wel zin in wat..

wij aten bananen
ik kun haost niet naor oe kieken
bliksem schreuide de haorties
op mien narms

oen ogen krange in de kop
verreuden mien gedachten
krachten starker as oens
kwamen boven drieven

ie, wild as een biest
bespröngen mien verlangens
mit al oen waopens
stouwde mij op tot grote heugtes
tot ’t kloppen van oen hartslag
in mien warme schoot

wat niet much gebeuren
die naomiddag
gebeurde as vanzölf

spuulde over oens hen
as de golfies in de Riest
over de lege bananeschelle
Dames en heren,

Ik raad u aan: lees Minnezinne, zoek uw favoriete gedicht en ik wens u allen een spannend 2014